Форекс зах зээл дээр олон шинэхэн арилжаачид ханшийн хөдөлгөөн санамсаргүй, эмх замбараагүй мэт ойлголттой эхэлдэг. Гэвч санхүүгийн зах зээлүүд, тэр дундаа валютын ханшийн хэлбэлзэл нь математик болон зан төлөвийн хуулиудад захирагдаж байдаг. Тэдгээрийн нэг нь Volatility Clustering буюу хэлбэлзлийн бөөгнөрөл, мөн нөгөөг нь Risk Persistence буюу эрсдэлийн үргэлжлэл гэсэн ойлголт юм.

Эдгээр үзэгдлийг ойлгосноор арилжаачид зах зээлийн шилжилтийг мэдрэх, ханшийн эрсдэл нэмэгдэх үед хамгаалалт сайжруулах, drawdown буюу уналтыг удирдах, ашигтай үедээ хэт их эрсдэл авахгүй байх стратеги боловсруулах боломжтой болно.

Volatility Clustering гэж юу вэ?

Volatility Clustering (Хэлбэлзлийн бөөгнөрөл) гэдэг нь зах зээл огцом хэлбэлзсэн үед үргэлжлүүлэн огцом хэлбэлзэх, харин тогтвортой, нам хөдөлгөөнтэй үед тухайн хандлага үргэлжилдэг шинжийг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл их хэлбэлзэл нь дараагийн их хэлбэлзлийг, хэвийн тайван нөхцөл нь дараагийн тайван хөдөлгөөнийг дагуулдаг урсгалтай. Энэ нь санамсаргүй бус давтагдах хэв маяг гэж ойлгож болно. Санхүүгийн математикт ARCH/GARCH (Autoregressive Conditional Heteroskedasticity / Generalized ARCH — Условит хэлбэлзлийн автосэргээгдэх загварууд) гэх загварууд энэ үзэгдлийг судалдаг.

График дээр харахад том лаанууд дараалж гарах эсвэл жижиг лаанууд үргэлжилж харагдах нь энэ үзэгдлийн бодит тусгал. Энэ нь зөвхөн санамсаргүй fluctuation биш, харин зах зээлийн эрч хүч, оролцогчдын зан төлөв, мэдээллийн хурд зэрэг хүчин зүйлсийн үр дүн юм.

Хэлбэлзлийн үргэлжлэл арилжаанд ямар ач холбогдолтой вэ?

Зах зээл огцом хөдөлж буй үед spread (спрэд — худалдан авах, зарах үнийн зөрүү) тэлэх, Stop Loss (алга болгох хязгаар) амархан цохигдох, сэтгэлзүйн дарамт нэмэгдэх, техник стратеги эвдэрч магадгүй болдог. Үүнийг үл ойшоон өмнөх эрсдэлийн хэмжээгээ хадгалсаар байх нь ихэнхдээ хэт их алдагдал үүсгэдэг.

Харин хэлбэлзэл буурсан үед яг эсрэг дүр зураг ажиглагдана. Том хөдөлгөөн ховор болдог учраас ашиг хийхэд илүү тэвчээр шаардагддаг, break-out буюу цойлтын стратеги сулрах, харин range trading буюу ханш хязгаарт хэлбэлзэж буй үед боломж илүү гарч ирдэг.

Энэ бүхнийг ойлгох нь нэн чухал. Учир нь “зах зээл буурлаа, би буруу стратеги ашиглаж байна” гэж бодохын оронд, “зах зээлийн фаз өөрчлөгдөж байна, стратегиээ тааруулъя” гэх хандлага мэргэжлийн арилжаачдын төв суурь философи байдаг.

Risk Persistence — Эрсдэлийн үргэлжлэл

Risk Persistence (эрсдэлийн үргэлжлэл) гэдэг нь алдагдал эсвэл ашиг нь дараагийн үеийн гүйцэтгэлд нөлөөлөх магадлалтай зан төлөвийн ба системийн үзэгдэл юм. Өөрөөр хэлбэл арилжаачин ашигтай үе рүү орвол дараагийн арилжаан дээрээ ч ашигтай байх магадлал өсөх, эсвэл эсрэгээр, алдагдлын үе эхэлмэгц дараалж алдах магадлал нэмэгддэг.

Энэ нь хоёр хүчин зүйлтэй холбоотой: зах зээлийн хөдөлгөөний хандлага болон хүний сэтгэлзүй. Мөн арилжааны систем буюу стратеги өөрөө тодорхой нөхцөлд илүү сайн, бусад нөхцөлд муу ажиллах чадвартай байдаг.

Арилжаачдын equity curve (ашгийн муруй) ч мөн адил өндөр савлалттай үед илүү огцом хэлбэлзэж, тайван үеэр тогтвортой, аажим өсөлттэй байдаг нь үүний нотолгоо юм.

Энэ ойлголтыг бодит арилжаанд хэрхэн хэрэглэх вэ?

Хэлбэлзэл огцом өсөх үед position sizing (арилжааны хэмжээ) бууруулж, Stop Loss-ыг зах зээлийн үргэлжилсэн савлагаанд нийцүүлэн өргөтгөж, leverage буюу кредит хөшүүргийг багасгах нь зөв. Хэт хүчтэй хөдөлгөөнтэй үед scalping (богино хугацааны хурдан арилжаа) хийх нь илүү эрсдэлтэй байж болох бөгөөд ийм үедийн зорилго бол “амьд үлдэх” гэж ойлгож болно.

Харин зах зээл намжмал үед Stop Loss болон Take Profit (ашиг авах цэг) хоорондын зайг багасгах, range-based буюу хязгаарын арилжаанд илүү анхаарах, break-out стратеги түр сулрахыг ойлгох нь чухал.

Drawdown буюу дансны уналт эхэлсэн бол арилжааны давтамж болон хэмжээ багасгах, түр завсарлах, стратегийн тохиргоо шалгах зэрэг алхам нь эрсдэлийн үргэлжлэлээс хамгаална. Ашигтай үе үргэлжилж буй үед ч болгоомж хэрэгтэй. Удаан хугацааны win streak (дараалсан ашиг) нь өөртөө хэт итгэх, улмаар дураараа эрсдэл нэмэх эрсдэлийг илүү ихээр бий болгодог. Иймээс мэргэжлийн трейдерүүд ялалтын үед ч өөртөө хяналттай хэвээр байдаг.

Зах зээлийн нөхцөлд дасан зохицох хүчин зүйл

Хамгийн амжилттай арилжаачид нэг стратегид зууралдахаас илүүтэй зах зээлийн дуу хоолойг сонсож, volatility regime shift (хэлбэлзлийн горимын шилжилт) болоход хариу үйлдэл үзүүлдэг. Энэ нь “нэг арга үргэлж ажиллана” гэсэн итгэл биш, харин “зах зээл өөрчлөгдөхөд би өөрчлөгдөнө” гэсэн философи юм.

Форекс арилжаа бол тэсвэр тэвчээр, эрсдэлийн ухаалаг удирдлага, өөрийгөө хянах чадвар, мөн зах зээлийн нөхцөлд суурилсан дасан зохицол илүү чухал тоглоом. Хэлбэлзэл бол мэдээлэл бөгөөд зах зээл таныг сорих үед хамгаалалт сайжруулахгүй бол дараагийн боломжийг хүртэл амьд үлдэх магадлал буурна.

Дүгнэхэд

Volatility Clustering болон Risk Persistence нь санамсаргүй бус, давтагдах, ойлголттой бүтэцтэй үзэгдлүүд. Форекс арилжаанд тэдгээрийг ухамсарлан ашиглах нь стратегийг хамгаалах, дансны тогтвортой өсөлт бий болгох, сэтгэлзүйн алдааг засах боломжийг нэмэгдүүлдэг. Хэлбэлзэл ихтэй үед болгоомжтой байх, тайван үед шаргуу төлөвлөгөөтэй байх, ашигтай үед ч хяналттай ажиллах, алдагдалтай үед тэвчээртэй, системтэй хандах нь урт хугацааны амжилтын үндэс юм.

Шинэ трейдерүүд “яаж их ашиг хийх вэ” гэж асуудаг бол, амжилттай трейдерүүд “хэрхэн удаан тоглох вэ” гэж боддог. Хэлбэлзлийн цикл, эрсдэлийн үргэлжлэл хоёрын мөн чанарыг ойлгосноор та зөвхөн зах зээлд оролцогч биш, урт хугацаанд амьд үлдэж чаддаг тоглогчийн ангилалд орно.